Vitamin và chất khoáng là những yếu tố cần thiết cho sức khỏe mỗi con người, cũng giống như rau, quả , thịt, cá, ngũ cốc. Đây là những hợp phần không thể thiếu (vital) nhưng so với thực phẩm và ngũ cốc thì số lượng cần thiết rất nhỏ nên gọi là vi chất dinh dưỡng. Vitamin là nhóm chất cơ thể không tạo ra được, thường được đưa từ bên ngoài vào theo thức ăn (đa số trường hợp), điều này khác với hormon trong khi cả hai nhóm vitamin và hormon đều là những chất có hoạt tính sinh học cao.
Các vitamin và chất khoáng thường được bán như những thuốc không kê đơn (OTC) dưới nhiều dạng đơn lẻ hoặc phối hợp, với các hàm lượng khác nhau đã gây không ít lúng túng cho người sử dụng. Cũng do được bán tự do tràn lan và tuyên truyền không chính xác về tác dụng nên trong thực tế đã tạo ra sự lạm dụng, gây những tai biến nghiêm trọng do thừa vi chất.
Vậy nhu cầu sử dụng vitamin và chất khoáng như thế nào?
1. Liều khuyến cáo bổ sung vitamin và chất khoáng hàng ngày (US-RDA)
Bảng 1: Liều khuyến cáo bổ sung vitamin và chất khoáng hàng ngày (US-RDA)
(UI) viết tắt là US – RDA (US – Recommended Daily Allowancges).
Thực ra nhu cầu hàng ngày cần đưa vào theo thức ăn (Recommanded Dietary Allowances) thấp hơn lượng có trong bảng nhưng sự chênh lệch giữa việc bổ sung dưới dạng thuốc so với yêu cầu bổ sung từ thực phẩm chỉ gặp ở hai vitamin:
Vitamin A: nhu cầu bổ sung dưới dạng thuốc là 5.000 UI còn bổ sung theo thực phẩm chỉ 3.300 UI
Vitamin B12 nhu cầu dưới dạng thuốc là 6 µg, còn bổ sung theo thực phẩm chỉ 2 µg.
Các vitamin khác hai loại này không khác nhau. Hàm lượng tiêu chuẩn là cơ sở để bổ sung khi thiếu vitamin và chất khoáng và được các nhà bào chế Dược phẩm dùng làm cơ sở để sản xuất các chế phẩm multivitamin.
Ảnh: Các loại vitamin cần thiết cho cơ thể
Trong số các vitamin, vitamin K ít gặp trong các chế phẩm hỗn hợp vì thực tế lượng vitamin K cần cho nhu cầu hàng ngày có thể bảo đảm nhờ hệ vi khuẩn đường ruột. Bổ sung vitamin này chỉ cần thiết đối với trẻ sơ sinh vì ở đối tượng này hệ vi khuẩn đương ruột chưa phát triển đầy đủ hoặc với bệnh nhân sử dụng kéo dài kháng sinh đường uống nên hệ vi khuẩn đường ruột bị hủy hoại. Do vitamin K được dự trữ trong gan nên việc bổ sung cũng đơn giản: dùng 1 liều 0.5 – 1 mg qua đường tiêm bắp. Việc cho thêm vitamin này vào chế phẩm multivitamin không có lợi do nguy cơ gây tăng đông máu ở bệnh nhân có bệnh tim – mạch.
2. Phạm vi an toàn cho phép đối với một số chất khoáng (liều hàng ngày)
Với các nguyên tố vi lượng là khoáng chất, có một số không có trong bảng như: mangan, fluor, crom, molypden bởi vì thực chất rất ít khi bị thiếu; do đó với những chất này, người ta chỉ công bố những số liệu về phạm vi an toàn cho phép để tránh đưa thừa
Bảng 2: Phạm vi an toàn cho phép đối với một số chất khoáng (Liều hàng ngày)
Với fluor, các chế phẩm multivitamin ít bổ sung chất này vì nó được bổ sung vào nguồn nước sinh hoạt căn cứ vào mức độ thiếu của từng vùng, nồng độ thích hợp trong nước từ 0.3 đến 0.7 ppm hoặc thêm vào thuốc đánh răng.
Việc bổ sung thêm các vitamin và chất khoáng là cần thiết cho cơ thể. Tuy nhiên việc bổ sung này cần cẩn trọng bị bản thân vitamin và chất khoáng là con dao hai lưỡi. Chúng ta không thể phủ nhận được vai trò của nhóm chất này trong việc chuyển hóa các chất và phục hồi nhanh chóng các tổn thương, mặc dù vậy, việc bổ sung "vô tội vạ" cũng dẫn tới tình trạng thừa vitamin và khoáng chất. Chính vì thế, việc hiểu rõ hàm lượng tiêu chuẩn của từng dạng vitamin và khoáng chất là điều cần thiết để cân bằng lượng vitamin và khoáng chất đưa vào cơ thể.
